U sistemskom coaching-u, kada otvorite vrata Vašem klijentu, zajedno sa njim uđe i čitav njegov sistem.
Često me kolege pitaju šta je to „sistemski coaching“ i po čemu se on razlikuje od “standardnog” coaching pristupa u poslovnom kontekstu. Da budem sasvim jasan od samog početka, sistemski coaching ne predstavlja samo još jedan toolbox za coach-eve, niti set skupih coaching aktivnosti u kojima se pominje reč “sistem”; sistemski coaching, pre svega, podrazumeva suštinsku promenu u načinu na koji radite coaching i razumevanju Vaše uloge kao coach-a. Ova promena započinje pitanjem “Ko je Vaš klijent?”. Sistemski coaching, takođe, podrazumeva primenu sistemskih principa u coaching procesu, kao i razvoj sistemske inteligencije, kako kod coach-a, tako i kod klijenta.
Ko je Vaš klijent?
U većini klasičnih coaching pristupa i škola, klijent je osoba koja sedi pored Vas u prostoriji i sa kojom radite coaching sesiju. Tipično, posvetili biste neko vreme istraživanju klijentovih ciljeva, a zatim biste zajedno sa klijentom radili na njihovom ostvarivanju u narednim sesijama. Većina coaching procesa izgleda ovako.
U sistemskom cocahing-u, kao što to ilustrativno pokazuje Anton de Kroon, kada otvorite vrata Vašem klijentu, zajedno sa njim uđe i čitav njegov sistem. Ovo se dešava u bilo kojoj vrsti coaching-a, budući da svi ‘nosimo’ sisteme kojima pripadamo sa sobom, ali je pogotovo izraženo u coaching-u koji se dešava u poslovnom kontekstu. U ovom slučaju, sistem klijentove organizacije ne možete ostaviti u hodniku; on će biti tu, hteli to mi ili ne. I ima puno pravo da bude tu. Tako da sistemski rad u coaching-u podrazumeva jednu vrstu plesa između ličnih ciljeva osobe i poruka koje nam dolaze iz sistema. Kada to kažem, ne mislim na tehničko funkcionisanje kompanije, već pre svega na dinamiku koja postoji u njoj kao živom sistemu. Ove poruke često nisu eksplicitne i zahtevaju od klijenta da čuje ne samo ušima, već da koristeći svoju sistemsku inteligenciju razume šta je to što sistemu treba i koja njegova sistemska uloga treba da bude. Ovde je reč o pozivu koji dolazi iz dubljih slojeva sistema, a ne (samo) kroz instrukcije i feedback klijentovih nadređenih ili kolega. Sistemski rad, takođe, omogućava osobi da bolje razume izazove i probleme sa kojima se suočava u svom okruženju kao simptome poremećaja u sistemskoj dinamici i da pronađe načine kako da stvari dođu na svoje mesto.
Dakle, pitanje za coach-a koji želi da radi sistemski je – koga smatrate Vašim klijentom? Da li je to osoba do Vas, njen sistem ili oboje? I ko je tu na prvom mestu? Kome zapravo služite? Odgovarajući na ova pitanja, napravićete ozbiljno redefinisanje svoje uloge i pozicije u coaching procesu, koje će se reflektovati na način na koji slušate klijenta, kao i na „unutrašnje mesto“ iz koga postavljate pitanja.
Dublja, ne samo šira slika
Svima su nam poznate aktivnosti za maparanje stakeholder-a, kada tražite od klijenta da prvo mapira sve zainteresovane osobe/grupe, a da potom istraži njihove potrebe i interese u vezi sa projektom ili temom koja ga zanima. Ove mape se prvo predstavljaju grafički, a nakon toga se obično traga za načinima kako da se pojedinačni stakeholder-i više uključe ili postanu manje negativni u vezi sa ciljevima klijenta. Ovakave mape mogu ukazati i na različite među-povezanosti među stakeholderima, tako da i same strategije mogu delovati na više njih istovremeno. Ovakve aktivnosti, svakako su veoma korisne za širenje perspektive ili postizanje onoga što se zove „šira slika“.
Međutim, sistemski rad podrazumeva ne samo širenje perspektive, već i njeno – produbljivanje. Drugim rečima, u sistemskom radu ne razvija se samo empatija sa delovima sistema (npr. pojedinačnim stakeholder-ima), već pre svega empatija sa sistemom u celini. Kao što bi geštalt psiholozi rekli „celina je više od sume delova“, što podrazumeva da je nemoguće razumeti sistem u celini na osnovu boljeg razumevanja njegovih delova. Istina je sasvim obrnuta. Prvo treba razumeti celinu, a potom njene delove. Organizacije nisu mašine, one su pre svega živi sistemi, koji imaju poseban kvalitet (pa i karakter) kao celine. Dakle, radeći sistemski u coaching-u podrazumeva omogućavanje osobi da prepozna obrasce koji se pojavljuju u organizaciji i razume njihove poruke. Ova empatija prema Sistemu u celini često vodi pitanju: „Šta ovde želi da se dogodi?“
Sistemski coaching razvija sistemsku inteligenciju
Svi mi imamo sistemsku inteligenciju, urođeni kapacitet koji nam je od nastanka vrste pomagao da pronađemo svoje mesto u grupi i da razumemo šta se sa grupom dešava. Ova inteligencija pomaže nam da tačno razumemo šta je sve potrebno da bismo nekoj grupi pripadali, kao i šta je neophodno za njen opstanak. Nažalost, u ovim užurbanim i „bučnim“ vremenima, ove sistemske „antene“ su često zaboravljene, a ovaj kapacitet se sve manje koristi. Skorašnje studije socijalne inteligencije (Goleman) pokazuju da je naš mozak tako dizajniran da uspostavlja bežičnu konekciju sa mozgovima drugih ljudi sa kojima smo u kontaktu, što se danas smatra neuralnom osnovom za empatiju. Istovremeno, iskustvo sa sistemskim konstelacijama (Hellinger) pokazuje da samom činjenicom da pripadamo nekom sistemu (npr. porodici, timu, organizaciji i sl.) imamo pristup elementima tog sistema i razumemo u kakvom su oni međusobnom odnosu.
Ovo razumevanje je izvan našeg racionalnog poznavanja tih ljudi i njihovih odnosa, što je i za samu osobu često veliko iznenađenje. U organizacijskom kontekstu, sistemska inteligencija pomaže liderima da razumeju dublje potrebe svojih sistema, da čuju poruke koje se nalaze u izazovima sa kojima se suočavaju i da pronađu najbolje načine kako da pomognu svojim organizacijama da se kreću napred. Sistemski coaching sa liderima i menadžerima omogućava upravo to, omogućava im da sagledaju celinu sistema i da koristeći svoju sistemsku inteligenciju pronađu načine kako da pomognu svojim organizacijama da budu zdravije i uspešnije.
Darko Marković
Sistemski coach, facilitator i konsultant za organizacijski razvoj